COPYRIGHT © EN CREATIVE COMMONS ©CC
Een doel van onze stichting is om al het beschikbare materiaal over Katendrecht algemeen toegankelijk te maken. Daarbij lopen wij nog wel eens tegen het copyright aan: het recht dat de maker of eigenaar (zoals bijvoorbeeld een nabestaande of antiquair) heeft om openbaarmaking te verbieden of dit slechts onder bepaalde voorwaarden toe te staan. Vaak bestaat zo’n voorwaarde uit het betalen van een bedrag. En al helemaal als het om publicatie op internet gaat, willen die bedragen nog wel eens oplopen. Het zal duidelijk zijn dat onze stichting niet over de financiën beschikt om dit soort bedragen te betalen; daarbij is het doel van onze stichting immers ideëel: het bieden van een service aan de samenleving. Vandaar dat wij ons primair richten op het kunnen bieden van informatie zónder dat wij daarbij ook maar enige behoefte hebben om de eigendom van die informatie te verwerven.
Sinds 2001 bestaat er een alternatief licentiesysteem om hiermee om te gaan: Creative Commons. Zo mogelijk wordt dan afgesproken dat het copyright bij de maker of eigenaar blijft, maar dat een deel van de rechten, veelal onder voorwaarden, vrijgegeven wordt; bijvoorbeeld:
- naamsvermelding (‘naam‘): het materiaal mag openbaar gemaakt worden op voorwaarde dat de auteur of de eigenaar wordt vermeld;
- niet-commercieel (‘commercie‘): het materiaal mag openbaar gemaakt worden op voorwaarde dat het niet voor commerciële doeleinden wordt gebruikt;
- geen afgeleide werken (‘afgeleid‘): het materiaal mag openbaar gemaakt worden, mits het in originele staat blijft; het materiaal mag dan dus niet gebruikt worden voor nieuw materiaal (remixing);
- gelijk delen (‘delen‘): het materiaal mag openbaar gemaakt worden en mag ook gebruikt worden voor nieuw materiaal (remixing) op voorwaarde dat ook dit nieuwe materiaal op dezelfde wijze als het originele materiaal openbaar gemaakt wordt.
Op basis van deze Creative Commons bouwstenen zijn in totaal zes verschillende licenties mogelijk (naast natuurlijk het volstrekt copyright © alsmede materiaal zonder enig copyright ©cc0 en soms ook alleen maar ‘cc’). Zo kan bijvoorbeeld een foto ter beschikking gesteld worden op voorwaarde van naamsvermelding, niet-commercieel gebruik en dat ingeval van bewerking tot nieuw materiaal (remixing) ook dan de oorspronkelijke naamsvermelding geldt. Sinds 18 juni 2004 wordt deze werkwijze ook in Nederland ondersteund:
© = algeheel copyright, dus voor alles is toestemming nodig
©CC1 = + naam + afgeleid
©CC2 = + naam + afgeleid + delen
©CC3 = + naam – commercie + afgeleid
©CC4 = + naam – commercie + afgeleid + delen
©CC5 = + naam – afgeleid
©CC6 = + naam – commercie – afgeleid
©cc0 = vrij van enig copyright, dus nergens is toestemming voor nodig.
Ook uit vorenstaande blijkt dus dat het beslist niet onze bedoeling is om met het copyright op gespannen voet te komen – integendeel. Als er dus teksten, interviews, foto’s, tekeningen, etc. op deze site zijn opgenomen, dan doen wij dat in het vertrouwen dat wij daarmee geen copyright hebben geschonden. Primair gebaseerd op de wijze waarop het copyright door de eigenaar is aangegeven, maar ook door de aard van de publicatie te beoordelen. Als bijvoorbeeld een afbeelding er nadrukkelijk voor bedoeld is om in omloop te worden gebracht (zoals nu eenmaal bij een folder of brochure aan de orde is) dan leveren wij daartoe gratis en voor niks een bijdrage door middel van onze fotopartitie. Als informatie beschikbaar is gesteld aan de bewoners van Katendrecht (door die informatie of dat materiaal aan op de bevolking gerichte instellingen als bijvoorbeeld de Katendrechtse Bewonersorganisatie beschikbaar te stellen) dan gebeurt zoiets logischerwijs ook in het vertrouwen dat die informatie dan ook voor de bewoners toegankelijk is – en ook hier bieden wij als stichting die ondersteuning door middel van onze site en fotopartitie. Mochten wij desondanks ongewild tóch inbreuk op enig copyright hebben gemaakt, dan vernemen wij dat gaarne via het kontaktformulier. Afhankelijk van de wens zal de gewraakte informatie dan van de site verwijderd worden óf zal er in goed overleg tot een passende licentie gekomen worden en dat dan uiteraard met bijbehorende naamsvermelding.
Voor de liefhebber hier iets méér over het copyright.
Copyright is best wel complex. Zelfs een verwijzing met een link naar een site waar een foto staat kan soms als inbreuk gezien worden, zoals bijvoorbeeld een kantonrechter op 5 september 2007 bepaalde. Criterium lijkt daarbij te zijn of de gelinkte afbeelding vervolgens op de eigen site (van de linker) zichtbaar wordt of dat het ‘slechts’ om een verwijzing gaat en de gebruiker de verwijzende site verlaat en autonoom op de verwezen site gaat kijken. Maar ook dan bestaat er bij sommigen de opvatting dat er ook dan sprake is van inbreuk, omdat vanwege de verwijzing de eigenaar van de verwezen site extra kosten voor diens rekening krijgt (bijvoorbeeld als daardoor een quotum wordt overschreden).
Het lijkt weer anders te zijn als verwezen wordt naar een site die met dat materiaal bewust openbaar is.
Een duidelijk voorbeeld van deze problematiek is de overeenkomst van het Nationaal Archief en Pictoright. Op grond van die overeenkomst staan zo’n 100.000 foto’s van het NA op internet. Maar desondanks zijn deze foto’s niet te vinden via bijvoorbeeld Google. Dat heeft te maken met een collectieve vrijwaring van auteursrechtinbreuken voor foto’s waarover geen of onvoldoend auteursrechtelijke informatie bestaat.
Basis van dit alles is artikel 37 Auteurswet:
1) Het auteursrecht vervalt door verloop van 70 jaren, te rekenen van de 1e januari van het jaar, volgende op het sterfjaar van de maker.
2) De duur van een gemeenschappelijk auteursrecht op een zelfde werk, aan twee of meer personen als gezamenlijke makers daarvan toekomende, wordt berekend van de 1e januari van het jaar, volgende op het sterfjaar van de langstlevende hunner.
Tsja, dat houdt in dat als een fotograaf bijvoorbeeld op 20-jarige leeftijd een foto heeft gemaakt en op 80-jarige leeftijd komt te overlijden, het auteursrecht pas 130 jaar na het maken van die foto vervalt! Want (80-20) + 70 = 130.
Artikel 38 beperkt de ingang van die termijn van 70 jaar indien de identiteit van de maker niet dusdanig is aangeduid dat deze buiten twijfel staat of indien het een niet-natuurlijk persoon betreft. In dat geval dient gerekend te worden vanaf de 1e januari van het jaar volgende op dat, waarin de eerste openbaarmaking van het werk rechtmatig heeft plaatsgehad.
Deze termijn geldt eveneens voor nabestaanden of voor personen of entiteiten aan wie de rechten zijn overgedragen. Dus ook een erfgenaam van bijvoorbeeld een schrijver of iemand die door aankoop eigenaar is geworden van oude foto’s, kan ná genoemde termijn geen aanspraak meer maken op het auteursrecht. Zie artikel 43e lid 1 dat luidt: “Het volgrecht vervalt op het tijdstip waarop het auteursrecht vervalt”.
Velen denken dat de termijn geen 70 maar 50 jaren is. Tsja, dat is nog een termijn uit de oude doos. Zonder ons hier nu in allerlei overwegingen te willen verdiepen (en voor degene die dat wél wil zij verwezen naar de Berner Conventie, de Europese richtlijnen en de retroactieve interpretatie) kan gesteld worden dat vanwege de Europese samenwerking de lidstaten die 50 jaar hebben opgerekt tot 70 jaar. Zodat ook in Nederland een termijn van 70 jaar ‘plus’ geldt. En door die ‘plus’ kan de termijn dus behoorlijk aantikken.
Dat neemt niet weg dat eigenaren veelvuldig toestemming geven om, zelfs gratis, gebruik van het intellectueel eigendom te maken. Of dat er betaald moet worden voor een specifiek doel, bijvoorbeeld ten behoeve van een eenmalige, specifieke uitgave. Zodat het handig is om op z’n minst even kontakt met zo’n eigenaar op te nemen.
En natuurlijk kunnen nimmer rechten overgedragen worden waar niet zelf over beschikt wordt. Het bewijs van het bezit van recht wordt met foto’s het gemakkelijkst aangetoond door het bezit van het originele negatief.
Dit alles houdt dus in dat over het algemeen prentbriefkaarten zo’n 70 jaar nadat zij gepubliceerd zijn, vrijelijk gebruikt kunnen worden. Blijft nog de discussie of die kaart dan in eigen bezit dient te zijn of ook uit een boek of vanaf een computersite overgenomen mag worden. Antwoord: nee, dát mag niet – want vaak is er dan copyright op dat boek of op die site, of er wordt ‘gebruiksrecht’ geclaimd (vanuit de gedachte dat die instantie – bijvoorbeeld een archiefinstelling – dat materiaal heeft verzameld en bewaard en daarvoor een vergoeding wenst te hebben). Er zijn overigens ook archiefinstellingen die geen gebruiksrecht vragen als he gebruik van het materiaal niet voor commerciële doeleinden is. Zo staat bijvoorbeeld op de site van het RHC Groninger Archieven“Informatie van de website mag gratis worden gereproduceerd, zolang het correct en niet in een misleidende context en ook niet voor commerciële doeleinden wordt gebruikt. Bij gebruik van informatie van deze website dient het RHC Groninger Archieven duidelijk als bron te worden vermeld, evenals het auteursrecht. De mogelijkheid tot vrij gebruik van informatie geldt niet voor informatie op de website van het RHC Groninger Archieven waar de auteursrechten van derden op berust”. De grootte van het RHC beeldmateriaal op de site is, zoals bij veel archiefinstellingen gebruikelijk, rond de 50.000 bytes – dus meer dan genoeg om een goede indruk van de straat of het gebouw of de groep mensen te krijgen.
Overigens is het met links verwijzen naar met copyright beschermd materiaal geen inbreuk op het copyright. En najaar 2014 bepaalde het Europese Hof dat ook het embedden dat niet is. Waardoor het enige ‘grensgebied’ eigenlijk nog bestaat uit het op de eigen site opnemen van materiaal dat ook door middel van embedden openbaar gemaakt had kunnen worden; iets dat nog wel eens voorkomt als het embedden in de praktijk niet goed lukt of tot storingen leidt.
En op 19 mei 2020 heeft het Gerechtshof in Den Haag een uitspraak gedaan waarmee het standpunt van de Rechtbank werd vernietigd. Het houdt in dat foto’s die meer dan 70 jaar geleden anoniem zijn gepubliceerd niet meer onder het auteursrecht vallen en dus zonder enigerlei toestemming gepubliceerd kunnen worden. Voor foto’s onder dan die periode is wél toestemming of een vergoeding nodig, maar die vergoeding mag niet meer exorbitant hoog zijn: een bedrag tussen de € 4 en € 5 acht het Hof redelijk.
Wie nóg meer wil weten kan o.a. terecht op ultieme aanrader: de site van Ius Mentis, waar echt geen detail onbesproken blijft.
Stichting Historisch Katendrecht 